ALEGIAK
Alegiak, animaliak protagonista diren istorio laburrak dira.
Ezaugarrietan oinarrituta, garrantzitsuena, bukaeran, ikaskizun moral bat izatea da. Gainera, bertsoan edo prosan egoten da idatzia eta hizkuntza eta egitura oso erraza edukitzen du. Hizkuntzak irakasteko ere oso lagungarria da, baina, entretenitzeko eta gogoeta bultzatzeko erabiltzen dira. Alegietan, euskaldunak naturarekiko eta abereekiko ezagutza handia dugula adierazten dute.
Alegiak idazten dituen idazle asko daude. Hiru etapatan sailkatzen dira: Lehenengoak, mundu greko eta latineko ordezkariak dira. Hauetatik garrantzitsuenak, Esopo (K.a. V.mendean, Grezian jaio zen), honek ikaskizun moral eta artistiko garrantzitsuak egin zituen, baina baita, Fedrok (I mendean, Araban jaio zen) ere.
Denboran eta, espazioan pixkat hurbiltzen bagara, beste bi dira, idazle nagusiak: Horietako bat, La Fontaine (XVII.mendekoa) eta bestea Samaniego (XVII.mendea) da.
Alegiak euskarara itzuli zituztenetan zentratzen bagara, 5 dira ezagunenak: Juan Antonio (XIX.mendea), Artxu (XIX. mendea), Iturriaga (XIX.mendea), Oxobi (XX.mendea) eta Bizenta Mogel.
Bost horietatik garrantzitsuena, Bizenta Mogel da. XIX. mendean, Azpeitin jaio zen, lehenengo emakume idazlea izan zen. Esoporen 50 alegiak idatzi baitzituen. Ondoren, Ipui Onac izenburuarekin argitaratu zituen. Hori gutxi izango balitz, euskal literatura guztiz aberastu zuen. Amaitzeko, XIX. mendean Abandon hil zen.
Alegietan zentratzen bagara, bertan 3 elementu agertzen izaten dituzte. Etopeia, prosopografía eta pertsonifikazioa. Prosopografia, pertsonen alde fisikoen deskribapena da, pertsonifikazioa, pertsonak egiten dituzten jarduerak, animaliei, gauza bizigabeei eta gauza abstraktuei ezartzea da. Bukatzeko, etopeia, ezaugarri psikologikoak deskribatzen ditu.
Bukatzeko, hauek dira alegia famatuenetakoak: erbia eta dortoka, azeria eta mahatsa, zezena eta eulia, inurria eta txitxarra...
Ezaugarrietan oinarrituta, garrantzitsuena, bukaeran, ikaskizun moral bat izatea da. Gainera, bertsoan edo prosan egoten da idatzia eta hizkuntza eta egitura oso erraza edukitzen du. Hizkuntzak irakasteko ere oso lagungarria da, baina, entretenitzeko eta gogoeta bultzatzeko erabiltzen dira. Alegietan, euskaldunak naturarekiko eta abereekiko ezagutza handia dugula adierazten dute.
Alegiak idazten dituen idazle asko daude. Hiru etapatan sailkatzen dira: Lehenengoak, mundu greko eta latineko ordezkariak dira. Hauetatik garrantzitsuenak, Esopo (K.a. V.mendean, Grezian jaio zen), honek ikaskizun moral eta artistiko garrantzitsuak egin zituen, baina baita, Fedrok (I mendean, Araban jaio zen) ere.
Denboran eta, espazioan pixkat hurbiltzen bagara, beste bi dira, idazle nagusiak: Horietako bat, La Fontaine (XVII.mendekoa) eta bestea Samaniego (XVII.mendea) da.
Alegiak euskarara itzuli zituztenetan zentratzen bagara, 5 dira ezagunenak: Juan Antonio (XIX.mendea), Artxu (XIX. mendea), Iturriaga (XIX.mendea), Oxobi (XX.mendea) eta Bizenta Mogel.
Bost horietatik garrantzitsuena, Bizenta Mogel da. XIX. mendean, Azpeitin jaio zen, lehenengo emakume idazlea izan zen. Esoporen 50 alegiak idatzi baitzituen. Ondoren, Ipui Onac izenburuarekin argitaratu zituen. Hori gutxi izango balitz, euskal literatura guztiz aberastu zuen. Amaitzeko, XIX. mendean Abandon hil zen.
Alegietan zentratzen bagara, bertan 3 elementu agertzen izaten dituzte. Etopeia, prosopografía eta pertsonifikazioa. Prosopografia, pertsonen alde fisikoen deskribapena da, pertsonifikazioa, pertsonak egiten dituzten jarduerak, animaliei, gauza bizigabeei eta gauza abstraktuei ezartzea da. Bukatzeko, etopeia, ezaugarri psikologikoak deskribatzen ditu.
Bukatzeko, hauek dira alegia famatuenetakoak: erbia eta dortoka, azeria eta mahatsa, zezena eta eulia, inurria eta txitxarra...